Yabancı aksan sendromu, kişinin aniden farklı bir aksanla konuşmaya başlaması ile biçimlendirilmiş ilginç bir rahatsızlıktır.
Örneğin, hiç beklenmedik bir şekilde bir kazaya dahil oluyorsunuz veya migren nöbeti gibi ağır bir nöbet geçiriyorsunuz. Ertesi sabah uyandığınızda kendi dilinizden ayrı bir dilin aksanıyla konuşmaya başlıyorsunuz. Üstelik o dili bu yaşınıza kadar hiç bilmiyorsunuz. Ayrıca o dilin konuşulduğu yere bile hiç gitmediniz. Bilinen ilk vaka 1907 yılında teşhis edilmiştir. İlk teşhisinden bu zamana kadar dünya çapında sadece 60 kişide belirlenmiş olan yabancı aksam sendromu, son derece nadir bir hastalıktır.
1. Yabancı Aksan Sendromu Nedir?
Bir kişinin ana dilini aniden unutup, yabancı biri gibi aksanla konuştuğu bir konuşma bozukluğuna yabancı aksan sendromu denir. Bu sendrom, dünya çapında üzerinde yeterince araştırmaların yapılmadığı ve nadir görülen bir dil bozukluğudur. Çoğunlukla bir kaza veya ağır bir hastalık sonucunda inme veya travmatik bir beyin hasarının bir sonucudur. Multipl skleroz, konversiyon bozukluğu gibi beyin temelli veya farklı nedenler sonucunda da ortaya çıkabilir. Yabancı aksan bozukluğunun bazı olgularında, kesin bir neden saptamak oldukça güç olur. Bu sendroma sahip bir kişi, farklı bir ülke ya da bölgede yaşayan birinin aksanına benzer şekilde konuşur. Kişi kendi ana dilini o bölgeyi ziyarete gelmiş bir turist gibi konuşmaya başlar. Konuşma, kişinin başkaları tarafından yabancı gibi algılayacak şekilde zamanlama, tonlama ve dil yerleşimi açısından değişkenlik gösterir.
İlginizi Çekebilir: Psikotik Depresyon Nedir?
2. Yabancı Aksan Sendromu Neden Olur?
Bu sendrom, beynin sol tarafında bulunan Broca adı verilen konuşma bölgesini etkileyen ve zarar veren durumların bir sonucu olarak karşımıza çıkar. Broca yani konuşma bölgesini etkileyerek yabancı aksan sendromuna yol açan bazı durumlar ise şunlardır:
-İnme: Beyne giden kan akışı kesilmesi sonucunda birey bu sendroma yakalanma oranı vardır.
-Kafa Travması: Kafaya ya da yüze alınan özellikle sert darbelerden kaynaklanan travmatik beyin yaralanmaları sonucunda bu sendromun gözlenme oranı vardır.
-Beyin Lezyonları veya Anevrizmalar: Beyinde oluşan lezyonlar ya da kan damarı duvarında meydana gelen zayıflama sonucunda anevrizma oluşumları ve damarda yırtılma beyin kanaması ile sonuçlanır. Bu durum sonucunda yabancı aksan sendromu meydana gelme oranı vardır. Beyin ameliyatı, beyin tümörü, migren ve şiddeti baş ağrısı , epilepsi nöbetleri, demans gibi durumlar da bu sendroma davetiye çıkarmada başarılıdır.
-Multipl Skleroz (MS): Merkezi sinir sistemi üzerinde etkiler sağlayarak uzun vadede ciddi hasarlar veren kronik bir hastalık sonucunda da birey bu sendroma yakalanma oranı yüksektir.
-Konversiyon Bozukluğu: Konversiyon bozukluğu, bir kişi yoğun psikolojik rahatsızlık yaşadığında fiziksel bazı semptomları gösterememesi durumudur. Ruhsal sıkıntıların neden olduğu bu psikolojik durumun sonucu olarak da yabancı aksan sendromu görülme oranı yüksektir.
-Diğer Bazı Psikiyatrik Problemler: Şizofreni, depresyon, ciddi ruhsal travma bu sendroma zemin hazırlar.
Çeşitli nedenlere bağlı olarak gelişen beyin yaralanmaları, konuşma bölgesinin dili işleme biçiminin yanı sıra konuşmayı kontrol etme biçiminde de değişimlere sebep olur.
3. Yabancı Aksan Sendromu Belirtileri Nelerdir?
Kişinin yaşamadığı bir ülke veya hiç bilmediği, konuşmadığı bir dil ile ilişkili bir aksanla konuşması yabancı aksan sendromunun birincil sendromudur. Örneğin, Türkiye dışına hiç çıkmamış ve anadili Türkçe olan bir kişi, aniden Türkçeyi İspanyol aksanıyla konuşmaya başlar. Bu sendroma yakalanan çoğu kişi psikolojik veya nörolojik bir hastalığın belirtilerini de gösterir. Şizofreni, depresyon, yakın zamanda meydana gelmiş beyin travması, multipl skleroz, demans rahatsızlıklarının beyne direk olarak zarar verir. Diğer problemlere bağlı belirtiler eş zamanlı olarak gerçekleşir.
Kişinin anadilinde kullandığı doğal aksanı, dildeki yaşla birlikte fark etmeden öğrendiği ses kalıplarından oluşan sisteminden kaynaklanır. Oluşan bu yapıya fonetik sistem denir . Kişi hayatının erken dönemlerinde farklı aksan ve konuşma kalıplarına maruz kaldığında aksanı yavaş yavaş değişim gösterir. Ergenlik yıllarından sonra çoğu bireyde fonetik sistem sabit kalarak değişime uğramaz.
Bu nedenlerden dolayı yavaş yavaş aksanı değişen veya yurt dışında yaşadıktan sonra yeni bir aksan geliştiren kişide yabancı aksan sendromu bulunmaz. Bu sendromu bu kadar şaşırtıcı yapan durum da tam olarak budur. Çünkü hastalık kişinin fonetik sisteminin tüm modelinin etkilendiğini gösteren belirtilerle ilerler.
Alışıla gelmiş konuşma standardında kalıcı bir değişiklik çizilen klinik tablonun bir özelliğidir. Bazı durumlarda, nörolojik açıdan bir bozukluğun ardından hastada geçici bir sessizlik dönemi ortaya çıkar. Yabancı aksan sendromu, bazı hastalarda kısa sessizlik döneminin hemen sonrasında belirtiler ile ortaya çıkar. Bazı hastalar ise sessizlik fazına rastlamadan beyin hasarından hemen sonra yabancı dil aksanı sendromu geliştirir.
4. Yabancı Aksan Sendromu Tedavisi Nasıldır?
Bu sendrom ortaya çıktığında bizzat kendisi tehlikeli boyutta olmaz. Bununla birlikte, beyindeki tümör veya MS gibi ciddi bir duruma karşı önemli bir uyarı olur. Bu durumdan dolayı yabancı aksan sendromu tedavisi için altta yatan nedenin tespiti öncelikli olmalıdır. Sendromun nedenlerinden çoğunun kesin bir tedavisi bulunmamaktadır. Bu durumla birlikte çeşitli tedavi yöntemleri semptomların yönetilmesine yardımcı olur.
-İnme: İnmenin tekrarlanmasını engellemek için pıhtılaşma önleyici ilaç tedavilerine başlanır. Bazı ekstra durumlarda pıhtıyı kan damarından cerrahi olarak çıkarmak gerekir. İnme sonucunda oluşan yabancı aksan sendromunun tedavisi için öncelikli olarak alt nedenin tedavi edilmesi oldukça önemlidir.
-Beyin yaralanmaları: Büyük yaralanmalar için epilepsi nöbeti önleyici ilaç tedavilerine başlanır. Beyinde oluşan basıncı azaltmak için ise diüretikler grubu ilaç tedavisine başlanır. Beyinde büyük hasar olması durumunda onarım için ameliyat gerekir. Beyin yaralanmalarında da yabancı aksan sendromu meydana geleceğinden dolayı alttan yatan sebebin tedavisi öncelikli olmalıdır.
-Multipl Skleroz (MS): Merkezi sinirler üzerinde meydana gelen hasarlar sonucunda da gözlenebilen yabancı aksan sendromunun tedavisinin öncelikli olan alt nedenlerin semptomlarının ilerlemesini yavaşlatmaya yönelik ilaç tedavileri uygulanmalıdır.
Bu sendromun altta yatan sebepleri tedavi edildikten sonra hala sendromun belirtileri devam ediyorsa şu durumlardan yararlanır:
-Konuşma Terapisi: Bir dil konuşma terapistinin desteği ile normal aksanda sesleri telaffuz etmeyi hedefleyen bir tedavi programı hazırlanır. Tedavi programı ile belirlenen vokal egzersizler hasta üzerinde uygulanarak hastanın önceki aksanının yeniden kazandırılması önemli bir noktadır.
-Psikolojik Danışmanlık, Terapi ya da Destek Grupları: Hastanın, bu sendromdan kaynaklanan sorunlarla başa çıkmaya yardımcı olacak destek sağlanır. Kaynaklanan sorunlardan bazıları, hastanın çevresindeki kişilerin yeni aksanı bir numara olduğunu düşünmesi ya da kişinin kimliğinin bir parçasını kaybettiği hissine kapılması neden olur.
İlginizi Çekebilir: WAP (Kablosuz Uygulama Protokolü) Nedir? Nasıl Kullanılır?
