Mona Lisa’nın Yaratıcısı Leonardo da Vinci Kimdir?

Leonardo da Vinci, 15 Nisan 1452’den 2 Mayıs 1519’a kadar varlığıyla bu dünyayı süsleyen gerçek bir dahiydi. Leonardo da Vinci bir ressam, mimar, mucit ve bilimsel olan her şeyin öğrencisiydi. Sadece sanat alanında değil, bilim alanında da önemli bir miras bırakan tarihin en etkili sanatçılardan birisidir.

Doğal dehası o kadar çok disiplini aştı ki “Rönesans insanı” terimini özetledi. Bugün, dünyanın en ünlü ve beğenilen Mona Lisa ve Son Akşam Yemeği arasında kalan iki tablo da dahil olmak üzere sanatıyla tanınmaya devam ediyor.

Leonardo da Vinci, sanatın şüphesiz doğa ve bilim ile bağlantılı olduğuna inanıyordu. Bu inanç doğrusunda kendi kendini yetiştirmişti. Düzinelerce olan gizli defterlerini anatomiden havacılığa kadar uzanan uğraşlarla ilgili gözlemler, teoriler ve icatlarla doldurdu.

Leonardo da Vinci; Raphael ve Michaelangelo gibi yetenekli sanatçılar ile birlikte adeta yaratıcılığın altın çağında yaşadı. Leonardo, dokunduğu hemen hemen her şeye benzersiz zekasıyla katkıda bulundu. Perikles çağında Rönesans Atina’da olduğu gibi İtalya’da da insanlık tarihinde bir zirvedir. Bugün, Rönesans çağını Leonardo da Vinci’den daha iyi simgeleyen başka bir isim yok gibi görünüyor.

Leonardo da Vinci’nin İlk Yılları (1452 – 1476)

Leonardo, soy adını aldığı sağlayan Vinci kasabasına yakın olan Toskana mezrası (şimdi İtalya) Anchiano’da doğdu. Floransa yakınlarında yaşadığı için kendi zamanında Leonardo ya da “Il Florentine” olarak  da biliniyordu.

Biliyor musun? Leonardo da Vinci’nin avukat ve noter olan babası ve köylü annesi hiçbir zaman birbirleriyle evli olmadılar ve Leonardo birlikte sahip oldukları tek çocuktu. Ebeveynlerinin diğer eşlerinde da Vinci’nin üvey kardeşleri olan toplam 17 çocuğu daha oldu.

İlginizi Çekebilir: Leonardo da Vinci Hakkında 12 İlginç Gerçek

Da Vinci’nin anne ve babası evli değildi. Bir köylü kadını olan annesi Caterina, da Vinci çok gençken başka bir adamla evlendi ve yeni bir aile kurdu. Yaklaşık 5 yaşından sonra, avukat ve aynı zamanda noter olan babası Ser Peiro’nun ailesine ait olan evlerinde yaşamaya başladı. Da Vinci’nin paylaşmak için büyüdüğü doğaya özel bir takdiri olan amcası da onun yetiştirilmesine yardımcı oldu.

Popüler bir heykeltıraş, ressam ve kuyumcu olan ve dönemin sanat dünyasının önemli isimlerinden Andrea del Verrocchio’nun yanında 14 yaşında iken çıraklığa başladı. Çıraklık dönemi yaklaşık dokuz yıl sürdü. Genç Leonardo, Sandro Botticelli gibi ustalarla  diğer çıraklar Domenico Ghirlandaio, Pietro Perugino ve Lorenzo di Credi ile birlikte Andrea del Verrocchio’nun Floransa stüdyosunda çalışırken tanıştı.

Usta Donatello’nun yanında zanaatını öğrenen Verrocchio, bu dönemde İtalya’nın hükümdarı olan Medici ailesinin resmi olarak tanınan heykeltıraşıydı. Verrocchio’nun vesayeti altında, da Vinci muhtemelen stüdyoda çeşitli küçük işleri yapmaktan, boyaları karıştırmaya ve yüzey hazırlamaya kadar ilerledi. Daha sonra, ustasının eserlerini incelemek ve kopyalamak için mezun olacaktı. Son olarak, diğer çıraklarla birlikte Verrocchio’ya ustanın sanat eserlerini üretmede yardım edecekti.

Da Vinci, çıraklığı sırasında sadece çizim, boyama ve heykeltıraşlık becerilerini geliştirmekle kalmadı. Aynı zamanda stüdyoda ve çevresinde çalışan diğer kişiler aracılığıyla mekanik, marangozluk, metalurji, mimari çizim ve kimya gibi çok çeşitli alanlarda bilgi edindi. 1473 yılında Verrocchio ile yaptığı çalışmaların yarısından fazlasındayken, Arno Nehri vadisinin bir kalem ve mürekkep tasviri olan Arno Vadisi Manzarası (Santa Maria della Neve) için Peyzaj Çizimi’ni tamamladı.

Leonardo da Vinci’nin çizimleri, mirasının önemli bir parçası olacaktı. Da Vinci üretken bir şekilde taslaklar çizdi, icatlar planladı, insan anatomisini keşfetti, manzaralar çizdi.

“Sadelik nihai gelişmişliktir.” -Leonardo da Vinci

Verrocchio ile geçirdiği süre boyunca diğer yaratıcı çıktılarının çoğu, resimler ortak çabalar olmasına rağmen stüdyonun ustasına yatırıldı. Yıllar boyunca tarihçiler, Da Vinci’nin hangi belirli figürlerden sorumlu olduğunu tartmak için İsa’nın Vaftizi ve Müjde (Annunciation) gibi Verrocchio başyapıtlarını yakından incelediler. 1475 yılına tarihlenen Mesih’in Vaftizi (The Baptism of Christ)’nde uzmanlar meleklerden birinin da Vinci’nin kendi eseri olduğu tahmininde bulunurken aynı zaman diliminde üretilen “Müjde”de de uzmanlar çırak sanatçı Leo’nun fırçasının değdiğini tespit etmiştir. Uzmanlar, Leo’nun  meleğin kanatlarında ve tablonun arka planında çalıştığını tahmin etmektedirler.

1472’den itibaren Floransa ressamlar loncasının bir üyesi olmasına rağmen sanatçı çalışmalarına 1476’ya kadar Verrocchio’nun asistanı olarak devam etti. Leonardo’nun resim ve çizimlerinin olağanüstü canlılığı ve anatomik doğruluğunda ustasının etkileri açıkça görülüyor.

Leonardo da Vinci’nin Olgunluk Yılları (1477-1499)

Da Vinci, kendi stüdyosunu kurmak için Verrocchio stüdyosundan ayrıldıktan sonra sanatsal mirasının temellerini atmaya başladı. Çağdaşları gibi dini konulara odaklandı. Bir yandan da teklif edilen portre komisyonlarını da aldı. Önümüzdeki beş yıl boyunca Karanfilli Madonna (Madonna of the Carnation), Ginevra Benci’nin Portresi (Ginevra de’ Benci), Madonna ve Çiçekli Çocuk (Benois Madonna), Müneccim Kralların Hayranlığı (Adoration of the Magi) ve Aziz Hieronymus (Saint Jerome in the Wilderness) dahil olmak üzere birçok önemli resim üretti.

İlginizi Çekebilir: Ünlü İtalyan Ressam Michelangelo Merisi da Caravaggio Kimdir?

Leonardo da Vinci, onu bir sunak olarak kullanmayı planlayan Floransa kilisesinin yaşlılarından Müneccim Kralların Hayranlığı’nı boyaması için bir komisyon aldı. Bu sanat eseri, da Vinci’nin 1480’lerin sanat gelenekleri arasında benzersiz olan yenilikleri sayesinde tarihsel olarak oldukça önemlidir. Daha önceki sanatçılar onları bir tarafa yerleştirirken Leonardo; Meryem ve çocuğu İsa peygamberi sahnede ortaladı. Da Vinci, nesneler giderek uzaklaştıkça netlik ve renkte değişiklikler yaparak standart perspektif uygulamalarını geliştirdi. Eserin tamamlanmış olmasını dilesek de ne yazık ki Milan Dükü teklif ettiği sarayında yerleşik sanatçı olması teklifi nedeniyle komisyonu tamamlamadı.

Milano’dayken sanatçı, çeşitli ilgi alanlarını ve bilgisini kullanarak Dük için sahne setleri ve askeri tasarımların yanı sıra tablolar da yarattı. Mahkemedeki görev süresinin başlarında, da Vinci, “Kayalıklar Madonna’sı” olarak da adlandırılan altı metrelik bir sunak olan Kayalıklar Bakiresi (Virgin of the Rocks)’ nin ilk versiyonunu üretti. Da Vinci 1483 yılında yarattığı Kayalıklar Bakiresi adlı eserinde, sfumato adıyla bilinen bir tür dumanlı etki yaratmak için nesnelerin kenarlarını belirsiz ışıkta karıştırdığı tekniği kullanmıştır. Da Vinci, Sfumato tekniği gelecekteki çalışmalarında geliştirmeye devam etmiştir.

Belki de bu tekniğe ince ayar yapma arzusundan dolayı, Milano’daki yıllarından kalan diğer tablosu Son Akşam Yemeği (The Last Supper) bu kadar çabuk bozuldu. Sanatçı, İsa ve havarilerinin masadaki bu sahnesi için alçı üzerine yağlı boya kullanmıştır çünkü alışılmış su bazlı fresk boyalarını, aradığı sfumato efekti için karıştırmak zordu. Sadece on yıl içinde, tablonun çoğu Santa Maria del Grazie manastırındaki duvardan dökülmüştü. Şu anda Louvre’da asılı olan Leonardo da Vinci’nin Son Akşam Yemeği eseri, büyük ölçüde başarısız olan fresklerin bir reprodüksiyonudur.

“Resim, hissedilenden çok görülen şiirdir ve şiir de görülenden çok hissedilen resimdir.” -Leonardo da Vinci

Leonardo da Vinci’nin Son Yılları (1500-1519)

Fransızların Milano’yu işgali üzerine sanatçı da Vinci, Venedik ve Mantua üzerinden Floransa’ya geri döndü. Şöhreti ondan önce geldi. Eski arkadaşları ve sanattaki yenilikleriyle büyülenen gelecek vaat eden sanatçılar tarafından övüldü. Hayatının bu son döneminde da Vinci, şimdiye kadar olduğundan daha fazla sayıda resim yaptı. 1500 yılında Floransa’ya yerleştiğinde sanatçı, bitmemiş, bir 10 yıl daha tamamlanmamak üzere bir kenara bırakacağı, Aziz Anne ile Bakire ve Çocuk (The Virgin and Child with Saint Anne) adlı tablosunda ön ilerleme kaydetmişti.

İlginizi Çekebilir: Ünlü Rönesans Sanatçısı Raffaello Sanzio Hakkında 12 İlginç Bilgi

Leonardo, birkaç yıl sonra eşini boyaması için Francesco del Giocondo’dan bir komisyon aldığında, en çok bilinen ve çoğaltılan eseri Mona Lisa’yı yaratmaya başladı. “Mona Lisa”nın kesin tamamlanma tarihi hâlâ soru işaretidir ancak birçok tarihçi da Vinci’nin başyapıtı 1503’te başlattığı konusunda hemfikirdir.

Leonardo da Vinci, Floransa’daki Palazzo Vecchio’daki 500’ler Salonuna kurulacak bir duvar resmi komisyonunu da kabul etti. Konu Anghiari’deki bir savaş sahnesiydi. Resim, kaslı atlar ve savaşçılardan oluşan bir arapsaçını tasvir ediyordu. Ancak birkaç tablosu gibi bu eseri de bitmemiş olmaya mahkum edildi.

Da Vinci, yaklaşık olarak aynı dönemde Milano’nun San Francesco Maggiore kilisesindeki bir şapele yerleştirmek için bir komisyon olan Kayalıklar Bakiresi adlı resmin ikinci versiyonunu yarattı. İki versiyon arasındaki temel farklar arasında renk seçenekleri, aydınlatma ve kompozisyon detayları yer alıyor.

Leonardo, bir binicilik heykeli için resmi bir komisyonu kabul etmek üzere 1506’da Milano’ya döndü. Şehirdeki bu yedi yıllık ikamet süresi boyunca sanatçı; insan anatomisinden botaniğe kadar değişen konularda bir dizi çizimler, silah icatlarının eskizleri ve uçan kuş çalışmaları üretecekti. Uçan kuş çalışmaları, insan uçuş makinesinin keşif çizimlerine yol açacaktı. Bu zaman aralığında yarattığı tüm çizimler, da Vinci’nin işlerin nasıl bir araya getirildiğine ve nasıl çalıştığına olan ilgisini yansıtıyordu.

Leonardo, 1513’te Milano’dan ayrıldıktan sonra Roma’da zaman geçirdi. Ekim 1515’te Fransa Kralı I. Francis Fontainebleau, Milan’ı geri aldı. Hükümdar I. Francis; da Vinci’ye mimar, sanatçı ve tamirci unvanı verdi. 1516’da Francis’in hizmetine girdi ve ardından Fransız Kralı I. Francis’in Fontainebleau mahkemesi yakınlarındaki son ikametgahına gitti. Birçok tarihçi Leonardo’nun son tablosu olan Vaftizci Yahya (St. John the Baptist)’yı Fransa’da yer alan Cloux’daki kırsal evinde tamamladığına inanıyor.  Bu şaheser, onun sfumato tekniğindeki mükemmelliğini sergiliyor.

İlginizi Çekebilir: Salvador Dalí Kimdir?

Leonardo, 2 Mayıs 1519’da 67 yaşında Clos Lucé’de vefat etti. Ölüm nedeninin genellikle tekrarlayan inme olduğu düşünülmektedir.  Fransa’nın Amboise kentindeki Saint-Hubert Şapeli’ne gömüldü. Fransız Devrimi kiliseyi adeta yerlebir etti ve klisenin kalıntıları da 1800’lerin başında tamamen yıkıldı. Bu durum da Vinci’nin mezar yerini tespit etmeyi imkansız hale getirdi.

“En asil zevk, anlama sevincidir.” – Leonardo da Vinci

Leonardo da Vinci: Birbirine Bağlılık Felsefesi

Da Vinci’nin ilgi alanları güzel sanatların çok ötesindeydi. Doğa, anatomi, fizik, mimari, silah ve daha fazlasını inceleyerek yüzyıllarca çok anlaşılmayacak olan bisiklet, helikopter, denizaltı ve askeri tank gibi makineler için dönemine göre olağanüstü uygulanabilir tasarımlar yarattı. Sigmund Freud, dahi Leonardo da Vinci için şunları yazdı: “Diğerleri hala uykudayken karanlıkta çok erken uyanan bir adam gibiydi.”

Da Vinci’nin eklektik çıkarlarını birleştiren birkaç tema olduğu söylenebilir. En önemlisi, görmenin insanoğlunun en önemli duyusu olduğuna ve hayatın tüm yönlerini eksiksiz yaşamak için “saper vedere (görmeyi bilmek)”nin çok önemli olduğuna inanıyordu. Bilim ve sanatı farklı disiplinlerden kabul etmedi. Bilim ve sanatı tamamlayıcı olarak gördü ve bir alanda formüle edilen fikirlerin diğerini bilgilendirebileceğini düşündü.

Da Vinci, muhtemelen çok çeşitli ilgi alanlarına sahip olması nedeniyle önemli sayıda resim ve projesini tamamlayamadı. Kendini; doğaya bırakarak, bilimsel kanunları deneyimleyerek, bedenleri (insan ve hayvan) parçalara ayırarak, gözlemlerini düşünüp yazarak çok zaman harcadı. 1490’lı yılların başlarında da Vinci, dört (resim, mimari, mekanik ve insan anatomisi) geniş temayla defterlerini doldurmaya başladı ve binlerce sayfa özenle çizilmiş illüstrasyonlar ve yoğun kaleme alınmış yorumlar yarattı.

Genellikle da Vinci’nin el yazmaları ve “kodlar” olarak anılan defterler, ölümünden sonra dağıldıktan sonra bugün müze koleksiyonlarında muhafaza edilmektedir. Oldukça üstün bilgiler içeren defterleri 1500’lerde yayımlanmadıkları için Rönesans dönemindeki bilimsel ilerleme üzerinde çok az etkiye sahipti.

İlginizi Çekebilir: Salvador Dalí Hakkında 20 İlginç Bilgi

Leonardo da Vinci Etkisi

Kendi yaşıtlarından oluşan bir çevre tarafından yaratılan sanat eserlerinde, Leonardo da Vinci’nin eserlerinin etkisi kolayca görülür. Büyük ressamlardan Raphael ve hatta bazen yine büyük ressam ve aynı zamanda Leonardo’nun rakibi Michaelangelo, benzer şekilde anatomik olarak gerçekçi figürler üretmek için da Vinci’nin imza tekniklerinin aynısını benimsedi.

Zamanının sanatsal standartlarından yenilikçi kopuşları, sonraki nesil sanatçılara rehberlik edecekti. Da Vinci; Magi, Madonna ve çocuk gibi döneminin geleneksel dini sahnelerini resmetmesine rağmen kilit figürlerin benzersiz yerleşimi, imza teknikleri ve perspektif üzerindeki iyileştirmeleri daha önce duyulmamıştı. Son Akşam Yemeği’nde, sahnenin merkez üssündeki Mesih’i izole etmesi ve her havariyi ayrı bir varlık haline getirmesi ancak aynı zamanda hepsini aynı anda birleştirmesi, tarih boyunca sonraki sanatçıların çaba göstereceği bir deha darbesidir.

Günümüze kadar, dünya çapındaki sanat meraklıları ikonik “Mona Lisa” yı tüm zamanların en büyük tabloları arasında sayarlar. Tişörtlerden buzdolabı magnetlerine kadar birçok üründe imajı yer almaya devam ediyor ve bu popülerlik, başyapıtın ithalatını önemsizleştirmekten ziyade Leonardo’nun resimlerini ve çizimlerini ölümsüzleştirmeye hizmet ediyor. Ölümünden yüzyıllar geçmiş olsa da hala insanların kalplerinde ve zihinlerinde ön saflarda yer almaktadır.

Tıpkı William Shakespeare’in edebiyattaki ve Sigmund Freud’un psikolojideki gibi Leonardo’nun sanat üzerindeki etkisi muazzam. Leonardo da Vinci, hayatı boyunca dünyevi hırsların ve kibirlerin entrikalarından kaçındı. O, içine kapanık bir adamdı, şöhretle ilgilenmezdi ve yine de yeteneklerinin değerinden kesinlikle emindi.

Sanata yön veren büyük insanlardandır Leonardo. Etkisi geçmişte ve şu anda olduğu gibi önümüzdeki yıllarda da sürecektir. Büyük deha, büyük insan, büyük sanatçı Leonardo da Vinci…

İlginizi Çekebilecek Bir Başka İçeriğimiz: Bir Claude Monet Eseri: Jeanne-Marguerite Lecadre Bahçede