Mevsimsel Affektif Bozukluk Nedir?
Mevsimsel duygu durum bozukluğu, kış depresyonu veya mevsimsel depresyon olarak da bilinen mevsimsel affektif bozukluk bir depresyon şeklidir. Mevsimsel affektif bozukluğuna sahip kişiler, depresyona benzer duygu durum değişikliklerini ve semptomlarını yaşarlar. Meydana gelen bu semptomlar genellikle güneş ışığının yeryüzüne daha küçük açı ile geldiği sonbahar ve kış aylarında ortaya çıkar. Semptomların ortaya çıkması ise baharın gelmesi ile son bulur. Türkiye’de bu duygu durum bozukluğuna sahip insanlar için en zor aylar Ocak ve Şubat olma eğilimindedir. Çok daha az yaygın olmakla birlikte, bazı insanlar yaz aylarında mevsimsel affektif bozukluk yaşarlar.
Mevsimsel Affektif Bozukluk Nedir?
Bu affektif bozukluk, kış hüznü olarak bilinse de aslında kış hüzünlerinden daha da fazlasıdır. Semptomlar bazı zamanlarda üzücü ve bunaltıcı düzeye çıkarak günlük düzene ve işleyişe müdahale eder. Ancak bu affektif bozukluk tedavi olanakları geniştir. Türkiye’deki yetişkinlerin yaklaşık olarak yüzde 7’si bu affektif bozukluğu yaşar ve tipik olarak bir yılın neredeyse yüzde 40’ı kadar devam eder. Bu mevsimsel affektif bozukluk kadınlarda erkeklere oranla daha yaygındır.
Bu affektif bozukluk, kış aylarında daha kısa gündüz yaşanması ile daha az güneş ışığının yeryüzüne düşmesi beyindeki biyokimyasal bir dengesizlik ile bağlantılıdır. Mevsimler değiştikçe, insanlar biyolojik iç saatlerinde veya sirkadiyen ritimlerinde günlük programlarına uymamalarına neden olabilecek bir değişim yaşarlar. Bu affektif bozukluk, kışın daha az gün ışığının olduğu ekvatordan uzakta yaşayan insanlarda ise daha yaygın görülmektedir.
Mevsimsel Affektif Bozukluğun Belirtileri Nelerdir?
Bu duygu durum bozukluğunun yaygın semptomları arasında çok fazla uyku ile yorgunluk gelmektedir. Bu semptomlara ek olarak aşırı yemek yeme ve karbonhidrat istekleriyle ilişkili kilo alımı yer almaktadır. Bu affektif bozukluğun semptomları hafif ile şiddetli düzey arasında değişmektedir. Ayrıca bu affektif bozukluk majör depresyona benzer birçok semptomu da içerinde bulundurmaktadır.
- Üzgün hissetmek veya depresif bir ruh haline bürünmek,
- Bir zamanlar zevk alınan aktivitelere karşı ilgi kaybı veya zevksizlik,
- İştahta meydana gelen değişiklikler; genellikle daha fazla yemek yeme isteği ve karbonhidrat özlemi,
- Uykuda yaşanan bozukluklar; genellikle çok uyumak,
- Artan uyku saatlerine rağmen enerji kaybı veya artan yorgunluk,
- Amaçsız fiziksel aktivitede artış (hareketsiz oturamama, el sıkma)
- Yavaş hareketler, yavaş konuşma, (bu hareketler başkaları tarafından gözlemlenebilecek kadar şiddetli olmalıdır)
- Değersiz veya suçlu hissetmek,
- Düşünme, konsantre olma veya karar vermede zorluk yaşama,
- Ölüm veya intihar düşünceleri.
Bu affektif bozukluk herhangi bir yaşta başlayabilmektedir. Ancak 18 ile 30 yaşları arasında olan bireylerde başlama olasılığı daha yüksektir.
İlginizi Çekebilir: Klostrofobi Nedir?
Mevsimsel Affektif Bozukluğun Tedavisi Var Mıdır?
Bu affektif bozukluk, ışık tedavisi, antidepresan ilaçlar, konuşma terapisi veya bunların bazı kombinasyonları dahil olmak üzere çeşitli şekillerde tedavi yöntemleri ile etkili bir şekilde tedavi edilir. Semptomlar genellikle mevsim değişikliği ile kendiliğinden iyileşir. Ancak tedavi ile semptomların iyileşme süresi daha da hızlanır.
1. Işık Terapisi
Bu terapi yöntemi, çok parlak bir ışık yayan (ve zararlı ultraviyole ışınlarını filtreleyen) bir ışık terapisi kutusunun önünde oturmayı içerir. Kış aylarında, genellikle sabahları ilk iş olarak günde 20 dakika veya daha fazla zaman gerektirir. Çoğu insan, tedaviye başladıktan sonraki bir veya iki hafta içinde bazı önemli gelişmeler görür. Yararları korumak ve nüksetmeyi önlemek için ise tedaviye çoğunlukla kış ayları boyunca devam edilir. Semptomların sonbaharın sonlarında ise geri dönmesi beklenir. Bu durumdan dolayı, bazı insanlar semptomları önlemek için erkenden ışık tedavisine başlayabilir.
2. Konuşma Terapisi
Bilişsel davranış terapisi ile mevsimsel affektif bozukluk etkili bir şekilde tedavi edilebilir. Seçici serotonin geri alım inhibitörleri kısaca SSRI’lar, bu rahatsızlığı tedavi etmek için en yaygın olarak kullanılan antidepresandır.
Bazı insanlar için güneş ışığına daha fazla maruz kalmak bu duygu durum bozukluğunun semptomlarını iyileştirmeye yardımcı olur. Örneğin, dışarıda vakit geçirmek veya evinizi veya ofisinizi gün boyunca güneşe maruz kalacak şekilde düzenlemek. (Ancak, güneşten gelen UV ışığına maruz kalmak cilt kanseri riskinizi artırabilir. Bu durumdan dolayı riskler ve faydalar hakkında doktorunuzla konuşmalısınız.) Genel sağlığınıza ve zindeliğinize dikkat etmek de yardımcı olur. Düzenli egzersiz, sağlıklı beslenme, yeterince uyumak ve aktif bağlantıda kalmak (gönüllülük, grup faaliyetlerine katılmak ve arkadaşlar ve aile ile bir araya gelmek gibi) yardımcı olur.
Bu duygu durum bozukluğunun semptomlarına sahip olduğunu düşünüyorsanız, eğitimli bir tıp uzmanından yardım istemeyi unutmayın. Diğer depresyon türlerinde olduğu gibi, semptomlara neden olan başka bir tıbbi durum olmadığından emin olmak önemlidir. Bu bozukluğu, hipotiroidizm, hipoglisemi, enfeksiyöz mononükleoz ve diğer viral enfeksiyonların varlığında yanlış teşhis olur. Bu nedenden dolayı doğru değerlendirme anahtardır. Bir akıl sağlığı uzmanı, durumu teşhis eder ve terapi seçeneklerini tartışır. Doğru tedavi ile bu affektif bozukluk yönlendirilebilen bir duruma gelir.
İlginizi Çekebilir: Uçak Korkusu Nedir?
