Guatrojenik Besinler Nelerdir?

Guatrojenik besinler, guatra yol açan besinlerdir. Kelime anlamı ile guatrojen, guatra yol açan anlamına gelmektedir.

Guatr, boynun ön ve alt kısmında bulunan tiroid bezlerinin büyümesi olarak tanımlanan hastalıktır. Guatr, tek başına bir hastalık olmaktan ziyade tiroid bezlerinin az veya fazla çalışmasından kaynaklanan tiroid bezlerinin büyümesi olayıdır. Tiroid bezi salgıladığı hormonlarla vücudun çalışma hızını ve bağırsak sistemi sağlığını düzenlemektedir.

Guatrın en büyük iki nedeni iyot yetersizliği ve aşırı guatrojenik beslenmedir. İyot ve selenyum tiroid bezinin çalışmasına yardımcı olan minerallerdir. Bu nedenle bu iki mineralin eksikliği tiroid bezinin çalışmasını etkilemektedir. İyot tiroid hormonlarının temel bileşeni olmakla birlikte selenyum tiroid hormonlarının yani T4 (tiroksin hormonu)’nun T3 (triiyodotironin hormonu)’na dönüşümünü sağlamaktadır. Bu iki mineralin vücutta yetersiz olması durumunda tiroid bezlerinin çalışmalarında aksamalar meydana gelmektedir.

Türkiye, Dünya Sağlık Örgütü’nün endemik guatr bölgesi listesinde bulunmaktadır. Endemik guatr bölgelerinde nüfüsun %10’u veya daha fazlası guatr sorunu yaşamaktadır.

Hipertiroid gibi spesifik durumlarda iyotlu tuz kullanımı guatrın önlenmesi açısından büyük önem taşımaktadır. Bunun dışında en çok iyot deniz kaynaklarında bulunmaktadır.

Tüketilen balıkların 100 gramda 30 mcg iyot barındırdığı bilinmektedir. Ayrıca yumurta, hindi, ceviz, sarımsak ve ton balığı gibi besinler selenyum açısından oldukça zengindir.

Dünya Sağlık Örgütü’ne göre günlük tüketilmesi gereken iyot miktarı şu şekildedir;

• 0-5 yaş arasında: 90 mikrogram/gün
• 6-12 yaş arasında: 120 mikrogram/gün
• Genç erişkinlerde ve erişkinlerde:150 mikrogram/gün
• Hamilelerde ve emzirme sırasında: 200 mikrogram/gün

Günlük ihtiyaç hamilelerde 1.5 emziren annelerde ise 2 kata kadar artış gösterebilmektedir.

Guatra sebep olan bir diğer etmen iste guatrojenik besinlerdir. Bu besinlerin etkisi ilk olarak 1928 yılında tavuklar üzerinde yapılan bir araştırma ile keşfedilmiştir. Tavuklara günlük belli bir miktarda lahana verildiğinde tavukların tiroid bezinde büyüme meydana geldiği görülmüştür. Bu besinlerin  parçalanması sonucu vücutta “goitrin” adı verilen bir madde ortaya çıkmaktadır. Goitrin vücuttaki iyotun bloke edilmesine, TSH (Hipofiz bezinden salgılanan tiroid uyarıcı hormon) salgısının azalmasına neden olmaktadır. Tiroid sorunu olan kişilerin bu besinleri dikkatli tüketmesi ya da hiç tüketmemesi gerekmektedir.

Başlıca guatrojenik besinler şunlardır;

Çiçek lahanası, brokoli, brüksel lahanası, karnabahar, şalgam ve turp başlıca guatrojenik besinlerdir. Guatrojenik besinlerin pişirilerek tüketilmesi guatronejik özelliği azaltmaktadır. Tiroid sorunu olan insanlar için çiğ tüketilmesi tehlikeli olabilmektedir.