Kompost Nedir? Nasıl Yapılır?

Tarımda organik atıkların geri dönüşüme katılmasına imkan sağlayan kompostlama dünya genelinde uzun yıllardır kullanılmaktadır. Peki, toprağa ve bitkiye önemli katkılar sunan bu geri dönüşüm harikası kompost nasıl hazırlanmaktadır?

Sürdürülebilir bir çevre için geri dönüşüm yaşamın tüm alanında bir zorunluluk arz etmelidir. Geri dönüşümde konu tarım olunca geri dönüşümün farklı boyutları da devreye girmektedir. Bitkisel üretimi besleyen en önemli kaynaklardan biri olan toprak, tarım alanındaki geri dönüşüm zincirinin ana durak konumunda bulunmaktadır.

Toprak sağlığının en üst düzeyde tutulması için bitki besleme ve hassas tarım, toprak işlemesiz tarım gibi birbirinden farklı ekim teknikleri büyük öneme arz etmektedir. Ancak tüm bu süreci farklı kaynaklarla desteklemek oldukça önemli bir faktördür. Son zamanlarda her ölçekte tarım arazisinde yaygın olarak kullanılan kompost işte bu noktada devreye girmektedir. Peki son yıllarda adından bu kadar söz ettiren kompost nedir? Nasıl yapılır?

İlginizi Çekebilir: İlaçlı sebze ve meyve nasıl anlaşılır?

Geri Dönüşüm Harikası Kompost Nedir?

Halk arasında Siyah Altın olarak da ifade edilen kompost, bitkisel ve hayvansal atıkların nemli ve oksijenli bir ortamda bozulmaya uğrayarak organik gübreye dönüşmesi olarak ifade edilmektedir. Kompost yapmak, özellikle çöp sorunu için dönüştürülebilir bir çözüm olmasının yanı sıra, süreç içerisinde ve sonunda ortaya çıkan sıvı ve gübre sayesinde en verimsiz toprağı bile canlandırmak mümkün olabilmektedir. Şehirde yaşayan bir kişinin günde yaklaşık 1.5 kilograma yakın çöp ortaya çıkardığını ve bunun büyük bir oranının organik atıklardan oluştuğunu ele alırsak, elimizdeki madenin potansiyelini siz düşünün. Ortaya çıkan bu atıkların çok küçük bir kısmının bile değerlendirilmesi çevrenin korunması ve küresel iklim krizinden dolayı yaşanan değişikliği üzerinde oldukça olumlu bir etki oluşturabilmektedir.

Bu arada açıklık getirmek adına belirtmekte fayda vardır ki; kompost, gübre değildir. Temel işlev olarak gübre, toprağa bitkilerin gelişiminde gerekli olan besin maddelerini kazandırır, ancak kompost, toprağın yapısal düzenini sağlar. Ancak, kompost içerisinde belli oranlarda Azot, Fosfor, Potasyum (N, P, K) ilavesi ile oldukça kaliteli gübre elde edilmesi mümkün olabilmektedir ve elde edilen bu gübrenin tarım alanlarına yararı tüm yapay gübrelerden de çok daha fazladır.

Kompost Nasıl Yapılır ve Kullanılır?

Geri dönüşüm harikası Kompost , yenebilir nitelikte bulunan bir takım atıkların, ağaç, yaprak ve dal parçalarının çürütülmesi, öğütülmesi neticesinde elde edilen doğal gübreye denilmekteydi. Peki bu komposto nasıl yapılmaktadır?

Kompost yapmak kulağa karmaşık bir durum olarak gelebilir. Oysaki birkaç püf noktaya dikkat ettiğiniz sürece kompost yapmak oldukça kolay bir işlemdir. Kompost, yapmaya başladığınız da zamanla çöp kutusu gibi günlük hayatın vazgeçilmez bir parçası, mutfaktan çıkan atıkları sürekli değerlendirdiğiniz bir yaşam biçimi haline gelebilir.

Öncelik olarak bahçeniz var ise kompostu kurmak istediğiniz yere karar vermeniz. Bu karar, evden kolay ulaşım sağlanabilen, etrafında rahat hareket edebildiğiniz, yarı güneş alan bir yer olmasına özen gösteriniz. İşe bir tane kompostla başlayabilirsiniz fakat zamanla büyütme ihtimaline karşı bir kaç kompost kutusu için genişçe bir yer ayırmanızda fayda var. Kompost yapmak için illaki geniş bir bahçeye ihtiyacınız yok; balkonda da kompost yerleştirebilirsiniz.

Kompost yapmak için öncelikle özel bir kutuya ihtiyaç duyulmaktadır. Günümüzde hazır olarak kompost kutuları satılıyor ancak evde yapmak da oldukça kolaydır. Öncelikli olarak büyük boy bir kovaya ya da çöp kutusuna delikler açınız. Sinek ve böceklerin girmesini engellemek için kovanın içine sinek teli gerip, delikleri içeriden kapatabilirsiniz. Bu durum kompostunuzu güvende tutacaktır.

Kompost yaparken biri yeşil diğeri kahverengi olmak üzere iki türlü malzeme kullanılmaktadır. Azot sağlayan yeşil malzemeler, sebze ve meyve atıkları, taze otlar, yeşil yapraklar, çay atıkları, yumurta kabukları; kahverengi malzemeler ise dal ve ağaç kabukları, kuruyemiş kabukları, talaş, kuru yapraklar, çam iğneleri, saman ve saplardan oluşmaktadır. Kompostun içinde genelde yarı yarıya bir oran tercih edilmektedir. Ayrıca çürümeyi hızlandırmak için ise yeni kesilmiş ot ve su da kullanmak gerekmektedir.

İki türlü kompost vardır: Soğuk ve sıcak. Soğuk kompost daha kolay ve az riskli olan bir yöntemdir. Sıcak kompost ise çok daha çabuk ama aynı zamanda bir o kadar hataya açık bir yöntemdir. İkisinde de mantık, yeşil ve kahverengi malzemeleri doğru oranda üst üste yerleştirmek ve doğru şekilde çürümelerini sağlamaktır. Soğuk kompost yapmak bir yıl kadar zaman almaktadır. Sıcak kompost ise bir ay kadar bir sürede oluşmaktadır.

Sağlıklı bir kompost için nem ve hava dengesini sağlamak önemli bir detaydır. Bu durumdan dolayı 3 gün ile bir hafta arası sıklıkta karıştırıp havalandırma yapılması gerekmektedir. Kompost gübresini kolayca karıştırabilmek için yerleştirdiğiniz yeri doğru seçmenizde fayda var. Kompost gübresini yerleştirdiğiniz yerin doğru seçimi etrafında hareket etmekte yarar sağlamaktadır. Bir kürek yardımıyla kompostun içindeki yığının dış kısımlarını içe, iç kısımlarını dışa doğru karıştırınız. Nem dengesini sağlamak için karışım kurursa biraz ıslatabilir ya da yeşil malzemelerden ekleyebilirsiniz. Çok sulu bir yapıya sahip olursa ise kahverengi malzeme ekleyiniz. Doğru bir kompost nemli bir sünger kıvamında olmalıdır. 

Soğuk kompost yapmak için bolca zamana ihtiyacınız var çünkü en az 6 ay kadar zamanınızı almaktadır. Bu süre iklim koşullarına, kullandığınız malzemelerin türüne ve miktarına göre değişkenlik gösterebilir. Örneğin soğuk havada kompostlaşma süreci yavaşlar. Soğuk kompost için kullanmak istediğiniz yeşil ve kahverengi malzemeleri sürekli bir şekilde üst üste ekleyiniz. Kutu dolunca ise kompostlaşmasını bekleyiniz. Soğuk kompostun püf noktası ise malzemeleri eklediğiniz her sefer üzerlerini ağaç talaşı, saman, kuru yaprak gibi karbon içerikli bir malzemeyle tamamen kapatmanızdır. Bu sayede kompostunuz sineklenmesini önler ve kötü koku oluşumunu engellersiniz.

Sıcak kompost ise hızlı bir yöntemdir fakat doğru sonuç için bir deneme ve yanılma sürecine ihtiyacınız olabilir. Bu tür kompost için öncelikli olarak 1 metreküplük bir yere ve bir termometreye ihtiyacınız vardır. Komposta başlamadan önce tüm yeşil ve kahverengi malzemelerin ufak ufak parçalanmış ve elinizin altında olduklarından emin olmanızda fayda var. Kovanın en altına bir kürek dolusu önceden kalmış kompost ya da toprak serpiniz. Sonra elinizdeki malzemeleri, bir kat kahverengi bir kat yeşil olmak üzere, 10-15 santim kalınlığında katlar halinde üst üste diziniz. Aralarına kaya tozu, kömür gibi hızlandırıcı malzemeler ve su ekleyiniz.

Sıcak kompost ilk bir kaç gün 49-77 derece arasına kadar çıkmaktadır. Sonra ise bu derece 43 derecenin altına kadar inmektedir. Bu noktada karıştırıp komposto oksijen katmak gereklidir. Karıştırdığınız zaman kompostun ısısı tekrar artar ve bir kaç gün sonra tekrar 43 derecenin altına düşmektedir. Sıcak kompost yaparken, kompostunuz yeterince ısınmaz ise azot miktarı az gelmiş olabilir. Bu durumda da yeşil malzeme ekleyebilirsiniz. Eğer fazla ısınıyor ise azot miktarı fazla gelmiş olabilir. Bu durumda da daha sık çevirip, karbon içerikli malzeme katabilirsiniz. Bir ay sonunda yaklaşık dört kere karıştırıp bekletirseniz karşınıza koyu renkte, istediğiniz kıvama sahip bir kompost çıkar. Kompostun ısısı artık 29 derecenin altındadır ve iki hafta dinlendirdikten sonra kullanıma hazır hale gelir.

İlginizi Çekebilir: Tropikal Meyveler Nasıl Seçilir?

Komposta Neler Koyabiliriz?

İyi bir kompost yapımında Karbon ve Azot oranına bağlı olarak elde edilmektedir. Aşağıda azot ve karbon için kullanabileceğiniz artıklar ile ilgili maddeleri listeledik.

Yeşil Malzemeler (azot içeriği fazla olanlar)

Kompost yapımında kullanılan malzemelerden biri yeşil malzemelerdir. Bu malzemeler azot bakımından zengindir.

• Çim biçim artıkları,
• Taze sebze, meyve kabukları ve artıkları,
• Yaş ve taze otlar,
• Çay ve kahve atıkları,
• Yapraklar,
• Taze çiftlik gübresi.

Kahverengi Malzemeler (Karbon sağlayanlar)

Kompost yapımından kullanılan malzemelerden bir diğeri ise kahverengi malzemelerdir. Bu malzemeler Karbon bakımından zengindir.

• Dal parçaları,
• Ağaç kabukları,
• Testere tozu,
• Talaş,
• Çam ibreleri,
• Kuru yapraklar,
• Gazete kağıdı,
• Saman, sap.

Komposta Neler Koymamalıyız?

Geri dönüşüm harikalarından biri olan kompost, yapımında özen gösterilmesi gereken önemli bir etken maddedir. Kompost yapımında önemli olan durumlardan birisi de kompostun içerisine koyulmaması gereken maddelerdir.

• Et ve et ürünleri,
• Süt ve süt ürünleri,
• Kedi ve köpek dışkısı,
• Yağlı yiyecek artıkları, yağ,
• İşlenmiş kuşe, naylonlu, alüminyum içerikli kağıtlar,
• Tıbbi atıklar, çocuk bezleri, hijyenik pedler,
• Matbaa kimyasallarından dolayı gazete ve dergi kağıtları,
• Hastalık, çürümüş ve zararlı içeren bitki artıkları,
• Üzerinde tohum olan yabancı otlar.

İlginizi Çekebilir: Folik Asit En Fazla Hangi Besinlerde Bulunur?